معامله فضولی چیست و قانون درمورد آن چه حکمی دارد؟ • فارس پیکس

معامله فضولی چیست و قانون درمورد آن چه حکمی دارد؟ • فارس پیکس

معامله فضولی به معامله‌ای نقل کرد می‌شود که در آن، شخصی بدون اینکه مالک مالی باانجام گرفت یا از طرف صاحب آن مال، وکالت یا نمایندگی داشته باانجام گرفت، نسبت به آن مال اقدام حقوقی (از قبیل فروش، رهن و ….) انجام دهد.

در معامله فضولی ۳ شخص وجود دارد:

1. اصیل: کسی که مالک اصلی و واقعی مال هست و درواقع رضایت این شخص برای انجام معامله ضرورت دارد.
2. فضول: کسی هست که بدون نمایندگی و رضایت اصیل اقدام به انجام معامله می‌نماید. (شخصی غیراز اصیل).
3. طرف معامله با فضول.

برای نمونه فرض کنید که علی مالک یک خودروی سواری هست. رضا، بدون آنکه وکیل علی باانجام گرفت، اقدام به فروش خودروی او به محمد می‌کند. در این مثال، علی اصیل، رضا فضول و محمد طرف معامله با فضول هست.

امکان دارد که شخص فضول، با سوءنیت (قصد و انگیزه‌ی بد) یا حتی بدون سوءنیت مال دیگری را مورد معامله قرار دهد یا حتی به گمان اینکه از طرف صاحب مال، وکالت یا نمایندگی دارد، اقدام به انعقاد معامله نماید که در هر حال نیازمند رضایت مالک هست و علاوه‌بر تبعات حقوقی درصورت وجود سوء‌نیت، آثار کیفری هم دارد.

برای نمونه در مثال بالا، فرقی نمی‌کند که رضا از روی خیر‌خواهی (مثلا به دلیل اینکه علی نیازمند پول هست) مبادرت به فروش خودروی او کـــرده باانجام گرفت یا با نیت بد (مثل درآوردن خودرو از چنگ علی) دست به چنین کاری زده باانجام گرفت. در هر حال معامله فضولی هست. حال اگر رضا سوءنیت داشته باانجام گرفت، می‌توان علیه او طرح دعوای کیفری نیز نمود. حتی اگر رضا فکر کـــرده باانجام گرفت که وکیل علی هست، و درواقع وکیل نبوده باانجام گرفت، باز هم معامله از نوع فضولی هست.



به‌طور کلی معاملات به سه دسته تقسیم می‌شوند:

1. معامله‌ی صحیح؛
2. معامله‌ی باطل؛
3. معامله‌ی غیرنافذ؛

معامله‌ی غیرنافذ به این معنهست که در یکی از ارکان عقد یا معامله‌ای که قانون ذکر کـــرده هست، نقص و خللی وجود دارد و به همین دلیل، هرتعداد که معامله کلا باطل نیست، ولی نمی‌تواند صحیح هم قلمداد شود. به عبارت دیگر، در معامله‌ فضولی، هرگاه نقص و خلل موجود برطرف شود، معامله صحیح و تکمیل می‌شود. یکی از ارکانی که قانون برای صحت معامله ذکر کـــرده هست، وجود رضایت مالک هست. از آنجا که در معامله‌ فضولی این رضایت وجود نداشته هست و فضول، بدون هشدار یا رضایت مالک اقدام به انجام معامله می‌کند، معامله‌ی مذکور غیرنافذ هست و تنها درصورت اخذ رضایت متعاقب مالک، صحیح و تکمیل می‌شود. این رضایت متعاقب می‌تواند به‌صورت صریح یا ضمنی باانجام گرفت.

اجازه‌ی صریح به این شکل هست که اصیل به‌صآسوده و به‌وسیله‌ی لفظ، معامله را اجازه می‌نماید. (درواقع معامله‌ی انجام‌انجام گرفته توسط فضول با طرف مقابل را با همه‌ی شرایطی که دارد، قبول می‌کند.) اجازه‌ی ضمنی به این شکل هست که اصیل پس از آگاهی از معامله به‌صورت ضمنی، مانند اعطای وکالت به فضول، این اقدام وی را تجویز می‌کند.

در قانون مدنی برای اجازه یا رد معامله توسط اصیل مهلتی مشخص نانجام گرفته هست. بنابراین شخص طرف معامله با فضول، تا زمان مشخص نانجام گرفتن وضعیت معامله (قبول یا رد) توسط اصیل، حق فسخ قرارداد را ندارد و باید به شرایط معامله پایبند و وفادار بماند (حتی اگر از فضولی بودن معامله بی‌هشدار باانجام گرفت). به صورت حتم در مدتی که اصیل اعلام وضعیت می‌کند، نباید باعث ورود ضرر به طرف مقابل معامله شود.

رد یا قبول معامله‌ فضولی به ارث می‌رسد. بدین معنی که درصورتی که اصیل در فاصله‌ی انعقاد معامله و اعلام وضعیت فوت کند، ورثه‌ی وی (کسانی که پس از فوت از وی ارث می‌برند) جانشین او می‌شوند و اختیار فسخ یا قبول معامله را دارند.